Stel je voor: medewerkers die eigenaar worden van het bedrijf waarin ze werken, zonder dat ze hiervoor zelf hoeven te investeren. Wat op het eerste gezicht lijkt op een onwerkelijke fantasie, is in de Verenigde Staten al 50 jaar realiteit dankzij een mechanisme genaamd het Employee Stock Ownership Plan (ESOP). Vandaag vieren we niet alleen het jubileum van deze regeling, maar ook de voortgang en impact ervan op bedrijven en medewerkers wereldwijd.
Het is nu precies een halve eeuw geleden dat in de Verenigde Staten de Employee Retirement Income Security Act (ERISA) werd ingevoerd in 1974. Deze wet legde de basis voor de opkomst van het ESOP-mechanisme, een vorm van medewerkersparticipatie waarbij bedrijven op een gestructureerde manier hun eigendom kunnen overdragen aan hun medewerkers.
Wat maakt een ESOP zo uniek? Het is een structuur waarbij medewerkers aandelen in het bedrijf kunnen verwerven zonder dat zij daar direct voor hoeven te betalen. Dit wordt mogelijk gemaakt doordat het bedrijf zelf de kosten draagt en via verschillende financiële constructies het aandelenbezit aan medewerkers overhandigt. Hierdoor kan een bedrijf langzaam overgaan van een privé-eigendom naar een bedrijf dat volledig in handen is van zijn medewerkers.
Na 50 jaar is het ESOP-mechanisme in de VS volwassen geworden. Tegenwoordig is zo’n 10% van de Amerikaanse bedrijven eigendom van hun medewerkers, wat neerkomt op één op de tien bedrijven. Dit succes is mede mogelijk gemaakt door bedrijven zoals de Menke Group, opgericht door John Menke in 1974, die zich gespecialiseerd hebben in het adviseren, opzetten en beheren van ESOP’s.
De Menke Group is nu de grootste speler in de VS op het gebied van ESOP’s en heeft talloze bedrijven geholpen bij de overgang naar medewerkersparticipatie. Hun inspanningen hebben ertoe geleid dat medewerkers in heel Amerika de kans hebben gekregen om aandeelhouder en uiteindelijk eigenaar te worden van het bedrijf waarvoor ze werken. Het jubileum van de Menke Group is dan ook een mijlpaal in de geschiedenis van ESOP’s en medewerkersparticipatie in het algemeen.
Het succes van het ESOP-mechanisme in de VS heeft wereldwijd de aandacht getrokken. Hoewel elk land zijn eigen juridische en economische context heeft, zijn er diverse varianten van het ESOP-model ontstaan in verschillende landen.
In 2014 introduceerde het Verenigd Koninkrijk een nieuwe vorm van medewerkersparticipatie met de introductie van de Employee Ownership Trust (EOT). Net als bij een ESOP kunnen medewerkers via een EOT op een collectieve manier eigenaar worden van het bedrijf. Het EOT-model heeft zich snel verspreid door het VK: in slechts tien jaar tijd zijn 1.756 bedrijven overgedragen aan hun 124.000 medewerkers. De snelheid van deze transities is opmerkelijk, met een tempo van één tot twee bedrijven per dag die volledig in handen komen van hun medewerkers.
Andere landen zoals Canada, Australië, Duitsland, Ierland en Slovenië hebben ook wetgeving en initiatieven geïntroduceerd om medewerkersparticipatie te bevorderen. In Canada werd in juni 2024 nieuwe regelgeving ingevoerd om EOT’s te ondersteunen, terwijl in Australië recentelijk het tweede EOT-case is geregistreerd, een belangrijke mijlpaal in de verspreiding van medewerkersparticipatie in de regio.
Hoewel Nederland nog niet hetzelfde niveau van medewerkersparticipatie heeft bereikt als bijvoorbeeld de VS of het VK, zijn de juridische kaders en de expertise om dit te doen wel aanwezig. Nederlandse bedrijven hebben al de mogelijkheid om via constructies zoals een Stichting Administratiekantoor (STAK) eigendom over te dragen aan medewerkers. Dit biedt dezelfde voordelen als een ESOP of EOT, zoals het scheiden van economisch eigendom en stemrecht, wat voor bedrijven stabiliteit en flexibiliteit creëert.
Er zijn echter nog maar weinig bedrijven die dit pad bewandelen, mede vanwege een gebrek aan bekendheid en ondersteuning bij het opzetten van dergelijke regelingen. Maar de potentiële voordelen zijn enorm: medewerkers die zich verbonden voelen door mede-eigenaarschap zijn meer gemotiveerd en betrokken, en bedrijven kunnen talent beter aantrekken en behouden.
De voordelen van medewerkersparticipatie zijn divers en omvangrijk. Ten eerste creëert het een cultuur van eigenaarschap, waarbij medewerkers niet alleen werken voor hun salaris, maar ook een direct belang hebben bij het succes van het bedrijf. Dit leidt tot meer betrokkenheid en loyaliteit, wat resulteert in een hogere productiviteit en lager personeelsverloop.
Daarnaast kan medewerkersparticipatie een krachtige tool zijn voor bedrijfsopvolging. Wanneer een ondernemer zich terugtrekt, kan het vaak lastig zijn om een geschikte koper te vinden. Door het bedrijf over te dragen aan de medewerkers via een ESOP of EOT, blijft het bedrijf in vertrouwde handen en wordt de continuïteit gewaarborgd. Dit is een duurzame oplossing die vaak bijdraagt aan een succesvolle lange termijn toekomst van het bedrijf.
De cases uit de VS en het VK laten zien dat medewerkersparticipatie niet alleen een sociaal wenselijke maatregel is, maar ook economische voordelen biedt. De overstap naar eigenaarschap door medewerkers zorgt ervoor dat bedrijven minder kwetsbaar zijn voor overnames en beter bestand zijn tegen economische schommelingen. Bovendien blijken bedrijven met een brede eigendomsstructuur vaak innovatiever en meer geneigd om te investeren in de ontwikkeling van hun medewerkers.
Om de transitie naar meer medewerkersparticipatie te versnellen, zou Nederland kunnen overwegen om de fiscale prikkels te verbeteren en meer bekendheid te geven aan de voordelen van structuren zoals de STAK of Employee Ownership Trusts. Dit kan niet alleen bijdragen aan een eerlijkere welvaartsverdeling, maar ook aan een robuustere en veerkrachtigere economie.
Wil jij weten hoe jouw bedrijf kan profiteren van medewerkersparticipatie? Bij Share Council zijn we gepassioneerd over het helpen van bedrijven om eigendom te delen met hun medewerkers. Wij bieden ondersteuning bij het opzetten van STAK-structuren, adviseren over juridische en fiscale vraagstukken, en begeleiden je door het hele proces.
Met onze expertise helpen we bedrijven in Nederland en daarbuiten om hun medewerkers niet alleen als medewerker, maar ook als mede-eigenaar te betrekken. Door eigendom te delen, bouwen we samen aan een toekomst waarin bedrijven en medewerkers samen sterker staan. Neem vandaag nog contact met ons op om te ontdekken hoe wij jouw bedrijf kunnen transformeren met medewerkersparticipatie!
Medewerkers die zich eigenaar voelen, maken het verschil. Vier met ons de toekomst van jouw bedrijf – en de mensen die het tot leven brengen.