In Nederland is het model van de coöperatie vooral bekend in de agrarische sector. De context voor het gebruik van dit model verbreedt zich echter, nu steeds meer bedrijven de coöperatie gebruiken als investeringsvehikel en participatie-entiteit. Dat maakt dit model van medewerkersparticipatie ook geliefd in de start-up scene. Kortom, de tijd dat de coöperatie uitsluitend geassocieerd werd met een boerenentiteit, ligt inmiddels wel achter ons.

Door mijn voortschrijdend onderzoek naar medewerkersparticipatie en kapitaalverdeling wordt het mij steeds duidelijker hoe simpel de participatiemarkt in elkaar zit. Zo zijn er in Nederland maar drie participatiemodellen die goed werken – om van een medewerker écht een mede-eigenaar te maken. En dan hebben we het dus expliciet niet over bonussen, winstrecht of andere ‘salaris varianten’ (dat is wél winst participatie, maar zeker geen eigenaar participatie). In plaats daarvan hebben we het over:

1. Economische eigendom van aandelen
2. Certificaten van aandelen via een STAK
3. Lidmaatschap van een coöperatie.

Definitie coöperatie

Volgens Wikipedia ‘[…] een vorm van zelforganisatie van producenten of verbruikers, gericht op het vergroten van economische macht en het behalen van schaalvoordeel. De wetten in België, Nederland en andere landen maken het bestaan van een ‘coöperatieve vereniging’ mogelijk. Coöperaties hebben ook een belangrijke rol gespeeld in de economische emancipatie van grote bevolkingsgroepen, vooral rond de overgang van de 19de naar de 20e eeuw. Via de coöperatie konden producenten en consumenten zich verenigen. Hierdoor konden zij gezamenlijk doelen bereiken, die voor ieder afzonderlijk individu onbereikbaar zouden zijn geweest – vooral op het gebied van investeringen. Wereldwijd zijn vele coöperaties actief.’ De grootste coöperaties in Nederland zijn bekende bedrijven als FrieslandCampina en de Rabobank. Dit lijkt een indicatie voor het feit dat de coöperatie een zeer serieuze juridische entiteit is naast de bv, nv of stichting (Wet & Recht). Interessant is het feit dat een coöperatie eigenlijk een vereniging is. In Nederland hebben we het officieel zelfs over een coöperatieve vereniging. Dit komt simpelweg door de manier waarop de coöperatie in Nederland in de wet is opgenomen. Het is volgens de wetgever letterlijk een vereniging van leden, met aspiraties om geld te verdienen, ofwel handel te drijven.

Coöperatie ook pater familias

Is de STAK (Stichting Administratie Kantoor) besproken als model voor medewerkersparticipatie. Hierbij gaf ik aan dat de STAK functioneert als een soort pater familias, die aandelen van een bedrijf houdt en hiervoor certificaten uitgeeft aan de medewerkers die via deze pater familias participeren. Het interessante hieraan is dat de coöperatie ook deze positie van de pater familias kan innemen. Echter, waar bij een stichting het bestuur de zeggenschap heeft over de uiteindelijke ‘mening’ van deze pater familias, heeft bij een coöperatie iedereen een zetel ‘in het hoofd van deze man’. Waar de stichting dus maar een enkel stemmetje hard hoort roepen als ‘stem van het volk’, schreeuwen er in het hoofd van de coöperatie een heleboel stemmetjes heel hard – waarbij je hoopt dat deze pater familias eruit komt. Hiermee zeg ik niet dat de stichting beter is dan de coöperatie of vice versa, maar wel dat er rekening moet worden gehouden met dit verschil.

Mogelijkheden coöperatie

Het is belangrijk dat de pater familias een beetje wijs kan worden uit alle meningen van de leden van de coöperatie. Om hem daarin te ondersteunen, moet er in de statuten of het ledenreglement van de coöperatie goed worden vastgelegd wie welke mening/stem mag en kan uiten. Dit is uiteindelijk een voordeel van de coöperatie. Deze rechtsvorm is namelijk niet zeer strak vastgelegd in de wet, en heeft veel mogelijkheden voor aanpassing in de statuten en het reglement. Wil je een samenwerkingsverband van meerdere grote instellingen als investeerders opzetten, waarbij je iedere investeerder in meerdere projecten wilt laten participeren – maar niet iedere investeerder in alle projecten? Dan kun je dit vastleggen met een coöperatie. Met andere woorden: de vrije vorm van de coöperatie geeft de mogelijkheid om behoorlijk ingewikkelde constructies op te tuigen.

Interessant voor ‘de kleine man’

Het is niet vreemd dat de coöperatie wordt gebruikt als vorm voor medewerkersparticipatie. De eerste coöperaties die werden opgezet, waren meelfabrieken in het Britse Woolwich en Chatham in het begin van de 19e eeuw. De arbeiders werden eigenaren van de fabriek en konden niet alleen meel, maar ook brood, boter en zelfs thee en suiker van de fabriek kopen. Zoals Wikipedia dat noemt, is het model ‘gericht op het vergroten van economische macht en het behalen van schaalvoordeel’. Waarbij het dus niet verwonderlijk is dat juiste ‘de kleine man’ nier interesse in heeft en de eigenaar kan zijn. Dit maakt het interessant om te kiezen voor een coöperatie, vooral bij grote groepen medewerkers die allen graag inspraak willen hebben, om winsten naar eigen inzicht te kunnen verdelen en om investeringen te kunnen doen.

Of men daadwerkelijk een coöperatie, STAK of simpelweg de economische eigendom van aandelen gebruikt als middel om medewerkers te laten participeren, hangt uiteindelijk volledig af van:

• het initiële budget om participaties op te zetten (wel/geen notariële kosten);
• wat het doel is van de participaties; en
• hoe de ‘stemmen’ moeten worden verdeeld

Afhaken niet nodig

Op ons platform Share Council kun je eenvoudig alle drie de vormen van medewerkersparticipatie inrichten en gebruiken. Wie voor het eerst met het onderwerp medewerkersparticipatie in aanraking komt, kan overigens gemakkelijk worden overvallen door de hoeveelheid informatie, keuzestress en onzekerheden. Veel bedrijven haken dan ook vroegtijdig af, zodra duidelijk wordt wat er op hen af komt als ze medewerkersparticipatie willen opzetten. Precies dit is ons bestaansrecht. Wij denken dat het waanzinnig belangrijk is voor onze maatschappij om elk bedrijf een vorm van medewerkersparticipatie te laten hanteren. Daarom maken wij het écht eenvoudig, zodat het ‘afhaken’ straks gewoon niet meer bestaat.

Waarom voor Share Council kiezen?

Share Council’s participatie platform zorgt ervoor dat er, na het opzetten van de structuur en het uitkiezen van de contracten, niet meer nagedacht hoeft te worden over de administratie. Alles wordt op de achtergrond voor je geregeld en bijgehouden. We willen van elke medewerker een held maken en dichterbij ons doel komen om de kapitaal ongelijkheid in de samenleving te verminderen.

Meer weten over verwatering van aandelen, participatieplannen en wat dit voor jouw situatie kan betekenen? Boek een demo met onze CEO.